Sinds 1 januari 2014 is het eenheidsstatuut arbeider- bediende officieel. Om de hogere ontslagkosten op te vangen die dit eenheidsstatuut met zich meebrengt, werd het sociaal passief in het leven geroepen.
De toepassingsmodaliteiten van deze maatregel (maximumbedrag en formaliteiten) werden bepaald via koninklijk besluit.
Het sociaal passief is een fiscale techniek om belastingvrije provisies aan te leggen.
Iedere belastingplichtige die personeel tewerkstelt kan elk jaar van zijn belastbare winsten en baten een bepaald bedrag aftrekken (vrijstellen). Dit bedrag wordt ‘de reserve voor sociaal passief’ genoemd, omdat deze reserve in voorkomend geval zal dienen om deels de kosten van het ontslag van de werknemer te financieren. Deze reserve zal terug aan de winsten of baten toegevoegd worden op het ogenblik dat betrokken werknemer het bedrijf (om eender welke reden) verlaat.
Deze maatregel heeft tot doel een deel van de meerkosten te compenseren die verband houden met de nieuwe opzegtermijnen die in alle ondernemingen gelden sinds 1 januari 2014 (opheffing onderscheid arbeiders – bedienden op het vlak van opzegtermijnen en carensdag).
Hij zal dus logischerwijze van toepassing zijn op alle ondernemingen (vennootschappen of natuurlijke personen) die winst maken[1].
Alle werknemers - ongeacht hun loon - kunnen het recht openen op de aanleg van een sociaal passief vanaf het ogenblik dat ze 5 dienstjaren in het eenheidsstatuut bereikt hebben bij betrokken werkgever (dit is dus vanaf 1 januari 2014)[2].
Het aanleggen van vrijgestelde fiscale provisies is bijgevolg ten vroegste mogelijk vanaf 1 januari 2019.
Concreet moet het aantal dienstjaren in het eenheidsstatuut per werknemer (die 5 jaar anciënniteit heeft in het eenheidsstatuut) worden beoordeeld.
Voorbeeld 1: x trad in dienst van de onderneming op 1 januari 2013. Ten aanzien van deze werknemer kan ten vroegste op 1 januari 2019 een vrijgestelde provisie worden aangelegd.
Voorbeeld 2: x trad in dienst op 1 januari 2014. Ten aanzien van deze werknemer kan ten vroegste op 1 januari 2019 een vrijgestelde provisie worden aangelegd.
Voorbeeld 3: x treedt in dienst op 1 januari 2020. Ten aanzien van deze werknemer kan ten vroegste op 1 januari 2025 een vrijgestelde provisie worden aangelegd.
[1] Het feit dat afwijkende opzeggingstermijnen van toepassing zijn voor de bouwsector, neemt niet weg dat deze maatregel ook geldt voor ondernemingen uit deze sector.
[2] De toe te passen vrijstelling betreft dus niet enkel werknemers waarvoor de ontslagkost hoger is dan voorheen.
Het bedrag van de reserve wordt berekend op basis van:
1 week bezoldiging vanaf het 21ste dienstjaar dat de werknemer na 1 januari 2014 is begonnen.
Bijgevolg wordt de vrijstelling voor werknemers die in dienst zijn op 1 januari 2014 berekend op 3 weken bezoldiging tot en met 1 januari 2034 en op 1 week bezoldiging vanaf 1 januari 2035.
De brutomaandbezoldiging die voor deze berekening in aanmerking wordt genomen is de gemiddelde brutomaandbezoldiging vóór inhouding van de persoonlijke sociale bijdragen. Dit gemiddelde wordt berekend ten opzichte van het aantal maanden waaruit het belastbaar tijdperk waarvoor de vrijstelling geldt bestaat.
Omdat de vrijstelling sociaal passief algemeen van toepassing is, werd het loon dat als basis dient voor de vrijstelling, beperkt.
Bij de opbouw van het sociaal passief, zal het volledige loon in aanmerking worden genomen, tot en met een bruto maandloon van 1.500 euro. Vanaf 1.501 euro tot en met 2.600 euro wordt het sociaal passief opgebouwd door het gedeelte van 1.500 euro integraal in rekening te nemen en voor het deel gelegen tussen de 1.501 euro en 2.600 euro, slechts rekening te houden met 30%. Met de loonschijf boven de 2.601 euro wordt geen rekening gehouden voor de opbouw van het sociaal passief.
|
BRUTO MAANDLOON |
% FISCALE VRIJSTELLING SOCIAAL PASSIEF |
|
Tot en met 1.500 euro |
100% |
|
Van 1.501 euro tot en met 2.600 euro |
30% |
|
Vanaf 2.601 euro |
/ |
Zodra het bedrag van de vrij te stellen winsten en baten is vastgesteld, wordt dit bedrag ten belope van 20% gespreid over het belastbaar tijdperk van de aanvraag en de vier volgende tijdperken.
Het weekloon is gelijk aan het maximale gemiddelde brutomaandloon vermenigvuldigd met 3, en gedeeld door 13.
Wanneer de werknemer de onderneming verlaat, wordt het totaal bedrag dat al is vrijgesteld voor die werknemer opgenomen in de winsten of baten van de werkgever.
Peter is op 1 januari 2014 in dienst getreden van werkgever X. Zijn maandloon bedraagt 3.000 euro bruto. De werkgever kan ten aanzien van Peter vanaf 1 januari 2019, op een fiscaal aantrekkelijke manier, jaar na jaar een belastingvrije provisie aanleggen.
Het maatschappelijk boekjaar van de onderneming loopt van 1 april tot 31 maart van het volgend jaar.
Stel dat Peter het bedrijf op 31 december 2021 verlaat, dan zal de vrijgestelde provisie (sociaal passief) die op dat ogenblik zal zijn aangelegd, 760,14 euro bedragen voor zover het loon begrensd blijft op 1.830 euro per maand op 31 maart 2019, 2020 en 2021.
De vrijstelling wordt als volgt berekend: het gemiddeld maandloon is 3.801 euro per maand en is begrensd tot 1.830 euro. De maximale vrijstelling is (1.830 x 3/13) x 3 = 1.266,92.
Spreiding van deze vrijstelling ten belope van 20% per belastbaar tijdperk = 253,38 euro.
De toestand van het bedrijf zal er al volgt uitzien:
|
Aanslagjaar |
2019 op 31 maart 2019 |
2020 op 31 maart 2020 |
2021 op 31 maart 2021 |
|
Vrijstelling 2019 |
-253,38 |
-253,38 |
0 |
|
Vrijstelling 2020 |
0 |
-253,38 |
0 |
|
Heropname vrijstelling 2021 = stijging van de winst (253,38+253,38+253,38) |
0 |
0 |
760,14 op te nemen in belastbare winst |
In dit verband verwijzen we naar de vraag “Wie komt in aanmerking voor het sociaal passief?”.
Samengevat zijn de voorwaarden de volgende:
Bovendien dient nog te worden toegevoegd dat het niet vereist is dat de onderneming voornemens is om binnen afzienbare tijd tot ontslagen over te gaan.
De reden van het ontslag (ontslag, ontslagname, beëindiging in onderling akkoord,…) is evenmin van belang.
De vrijstelling kan zelfs worden toegekend wanneer de volgende verrichtingen plaatsvinden:
[1] De toe te passen vrijstelling betreft dus niet enkel werknemers waarvoor de ontslagkost hoger is dan voorheen.
[2] Zie artikel 46 van het WIB 1992.
[3] Artikel 211 van het WIB 1992.
De 3 weken bezoldiging (of 1 week vanaf het 21ste dienstjaar in het eenheidsstatuut) vormen een ‘niet-geblokkeerde reserve' die de werkgever later zal kunnen gebruiken op het ogenblik dat de werknemer de onderneming verlaat. Het vrijgestelde bedrag moet bijgevolg niet in de onderneming bewaard worden. Het gaat om een boekhoudkundige reserve.
Hoewel het gereserveerde bedrag beschikbaar blijft, moet de werkgever op het ogenblik van het ontslag uiteraard wel over voldoende liquiditeiten beschikken om het ontslagbedrag te betalen.
Het eerder vermelde maximumloon dat dient als basis voor de vrijstelling (zie “Hoeveel bedraagt de vrijstelling sociaal passief?”) kan vanaf 2018, in overleg met de sociale partners, aangepast worden aan de gezondheidsindex, de evolutie van de lonen en eventuele wijzigingen van de fiscale wetgeving.
Er dient in dit verband wel rekening te worden gehouden met het feit dat de kost van het sociaal passief in 2019 maximum 250 miljoen euro mag bedragen[1].
De aanpassingsvariabele om binnen deze ‘enveloppe’ te blijven, is de coëfficiënt van 30%, die jaarlijks bij koninklijk besluit zal vastgelegd worden.
[1] Deze ‘enveloppe’ zal vanaf 2020 geïndexeerd worden.
Op het ogenblik dat een werknemer de onderneming verlaat, zal de reserve die voor deze werknemer werd opgebouwd terug worden toegevoegd aan de winsten en baten. Op dat ogenblik zal de werkgever dus belastingen betalen die hij de voorgaande jaren niet betaald heeft.
Als hij effectief een reserve heeft opgebouwd, zal hij dit bedrag in mindering brengen van de ontslagkosten. Deze zijn op hun beurt aftrekbaar van de belastbare winsten.
Concreet zit de winst voor de werkgever dus in het bedrag van de interesten op de niet betaalde fiscale last.
De belastingplichtigen moeten een nominatieve lijst ter beschikking houden van de administratie met volgende vermeldingen per werknemer:
Deze gegevens zouden elektronisch moeten worden meegedeeld in het kader van de toepassing voor het indienen van de individuele fiches 281[1].
[1] Ministerieel besluit van 24 juni 2019 tot bepaling van de modaliteiten van de elektronische communicatie bedoeld in artikel 46quater van het koninklijk besluit tot uitvoering van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, Belgisch Staatsblad van 4 juli 2019.
Aangezien de vrijstelling pas na 5 jaar anciënniteit in het eenheidsstatuut start, heeft de maatregel slechts een concrete budgettaire impact vanaf inkomstenjaar 2019 (aanslagjaar 2020).